Czym tak naprawdę jest żelazo i jakie jest zapotrzebowanie naszego organizmu?

Ciało ludzkie składa się z żelaza jedynie w 0,005% masy (3-4 g), z czego 75% stanowi hemoglobina (żelazo hemowe). Jednakże jon ten jest niezbędny do tworzenia bardzo ważnych enzymów, cytochromów oraz białek transportujących i magazynujących tlen. Zapotrzebowanie na żelazo może się znacznie różnić, szczególnie w zależności od płci, wieku i stanów fizjologicznych, parafizjologicznych lub patologicznych. Z reguły kobiety w okresie rozrodczym wymagają więcej żelaza niż mężczyźni i kobiety w okresie menopauzy. Podobnie jest w przypadku osób młodych w porównaniu z dorosłymi.

Co to jest żelazo hemowe?

W rzeczywistości żelazo w diecie nie jest takie samo. Jeden rodzaj wchłania się łatwiej, inny znacznie trudniej. Zdrowe jelita są w stanie wchłonąć około 10% żelaza z pożywienia, choć w przypadku jego niedoboru odsetek ten wzrasta do 20-30%. Najlepszym żelazem dietetycznym, czyli takim, które łatwiej się wchłania – jest żelazo hemowe. W naszym organizmie i żywności występuje on w powiązaniu z hemoglobiną. Czyli białkiem transportującym gaz zawarty w czerwonych krwinkach i występuje w postaci chemicznej jonu żelazawego (Fe++). Z drugiej strony mniej biodostępne – czyli to, co organizm stara się wychwycić – jest żelazo niehemowe, tj. to w postaci chemicznej jonu żelaza (Fe+++), które najczęściej występuje w postaci związanej z różnego rodzaju enzymami i do innych białek.

Żelazo hemowe występuje w żywności pochodzenia zwierzęcego (żółtko jaja, podroby, mięso mięśniowe, ryby, skorupiaki i mięczaki), natomiast żelazo niehemowe występuje głównie w pochodzeniu roślinnym (zwłaszcza w roślinach strączkowych, zbożach, innych nasionach i glonach; znacznie mniej w owocach i algach).

Jakie skutki dla organizmu niesie za sobą niedobór żelaza?

Niedobór żelaza jest najczęstszym niedoborem żywieniowym na świecie. Najbardziej powszechny jest w populacji kobiet, zarówno w wieku rozrodczym, jak i w czasie ciąży. Niedobór żelaza może powodować anemię, a w konsekwencji osłabienie, zmęczenie i bladość skóry. W najpoważniejszych przypadkach pojawiają się bóle głowy, kołatanie serca, nerwobóle, zaburzenia naczynioruchowe i podatność na infekcje. Z drugiej strony żelazo jest jednym z niewielu minerałów, których nadmiar może powodować toksyczność. Jest to dość powszechnie obserwowane w przypadku poważnych patologii. Natomiast rzadkie i odosobnione przypadki zaobserwowano u sportowców, którzy w nieuzasadniony sposób uzupełniają ten minerał w celach związanych z wydajnością – zwłaszcza podczas ćwiczeń wytrzymałościowych.